Yângâ tî sahngo ayeke mâi bîanî.

Yângâ tî koddoro ayeke mbênî mosoro tî koddoro. Na nî-mvenî sï âwakoddoro nî ayeke tene tenne tî yê sô kwê ayeke wara âla na ndö tî gîgî. Na nî ngâ laâ sï âla lîngbi tî manda sêndâ tî gîgî. Na nî ngâ laâ âmbâ tî âla âzo ayeke hînga âla töngana halëzo ôko. Sô töngasô, yângâ tî koddoro ayeke mâi ka lâkwê töngana âwatennengo-nî ayeke sâra kua na nî bï na lâ na ndo kwê sô âla yeke daä. Yângâ tî sahngo ngâ ayeke mâi bîanî, töngana âyângâ kwê tenne tî sô âzo mîngi ayeke tene nî, ayeke sâra kua na nî na yâ tî ândö ndê ndê ahön tî kôzo.

Na yâ tî ângû tî 1910, âwambetti ayeke tene tenne tî sahngo gï töngana "yângâ tî garâ". Agä tî sï na ângû tî 1950, tenne tî Nzapä amû ndo kwê na Bêafrîka na yângâ tî sahngo. Na pekô tî Kotta Lihngo Vatikäan II (1966) âfinî mbupa mîngi asï na yâ tî sahngo tî âDanzapä. "Yingö-Gbya" atomba "Saint-Esprit"; "Sainte Marie" azîa ndo na "Marî wamokondô", töngasô ague na nî (tgn).

Sô sahngo tî âzo tî Nzapä nî ayeke mâi pendere töngasô, âzo tî Bangî mîngi agä tî hînga atene âla lîngbi tî tene sahngo pendere sân tî woza yâ nî na farânzi ahön ndö nî.  Sï âla tö tî kasa âwagôsînga tî dasînga tî Bangî sô ayeke tene : "Président République Centrafricaine, Son Excellence David Dacko, ayeke sâra tournée na yâ tî â-préfectures Est", sï âla bâa tî âla atene sô sahngo laâ ânï tene sô.  

Na pekô nî, âwagôsînga nî atï na terê tî sahngo, amanda nî ngbi ngbi ngbi ahînga nî mbîrrimbiri, sï âla sïgî na gbâ tî âfinî mbupa tî sâra na kua tî âla na lêgë nî. Âdu fadësô laâ kâ âla tene: Gbya tî koddorosêse tî Bêafrîka, Tömokönzi Dâûda NDâkö ayeke simba na yâ tî âgbekoddoro tî âkommandâ-kotta tî tö. Sô laâ a lîngbi tî îri nî sahngo bîanî. Na mahngo-nî lâkwê lâkwê na dasînga, âzo kwê atö tî hînga âfinî mbupa sô kwê, sï sahngo tî âla ngâ amâi hîo. Angbâ gï tî manda suhngo-nî na mbetti.

Na mbâgë sô ngâ, sahngo amâi mîngi. Kôzo nî na ngû tî 1984 sô Gbya André Kolingba amû tohmbela  tî fa mbîrrimbiri lêgë tî suhngo sahngo na nî, âzo ayeke sû sahngo kîrîkiri, me na muhngo pekô tî suhngo-farânzi. Âmänabê na âkattoîki ayeke gbugburu terê tî âla na suhngo sahngo nî ndê ndê tîtene âzo awozangbi âla pëpe :

Kätölîki :  "Tèrè a ounzi a soussou ni koué"

Mänabê : "Tèré a woundji assoussou ni kwé"

Tî fadësô :  Tere ahûnzi âsusu nî kwê

Ngbêreyê sô mbîrrimbiri suhngo-sahngo nî asîgî awe sô, gbâ tî ândokua na âwasuhngo-mbetti mîngi amû pekô nî, sï asîgî na âbûku mîngi na nî na yângâ tî sahngo. Me sô kwê sô, ayeke du ânde gï pâmba töngana a fa sahngo na yâ tî âdambetti tî Bêafrîka kwê mobimba pëpe. Me tîtene sahngo agä taâ nzönî yângâ tî fahngo mbetti kwê na nî (atâa gï na âkôzo kuru tî fahngo-mbetti), fôko lo wara gbâ tî âfinî mbupa sô alîngbi na fahngo mbetti nî sô kwê sÎ.

Ndâli nî laâ âwasêhndayanga tî Bêafrîka kwê ayeke sâra kua mabôko na mabôko titene asîgî na âmbupa sô kwê, sï âmôlengê tî koddoro tî ë  alîngbi gbândä tî manda mbetti na yângâ tî koddoro tî âla-mvenî, töngana sô âmbâ tî âla ayeke sâra na yâ tî mîngi tî ândepandäa koddoro tî ndögîgî mobimba.

Kâmba